Nowej instytucji w budowie nadajemy nazwę NOMUS – Nowe Muzeum Sztuki. Fonetycznie bliską greckiemu słowu NOMOS oznaczającemu prawo, w tym prawo społeczne i ład wspólnoty, zaś w tradycji egipskiej - jednostkę podziału terytorialnego. Sięgamy więc po nasze prawo, prawo lokalne, do napisania własnej historii sztuki - od nowa. Nie dążymy do tego, by nasze muzeum było podobne do innych i reprodukowało kanoniczny obraz sztuki. Szukamy tego co specyficzne i wyjątkowe. Tego co było i jest możliwe. Co jest pilne i ważne w kontekście naszego miasta i regionu. W kontekście wartości, jakie wyznajemy – wolności twórczej, wolności ekspresji, wolności badań naukowych.

Muzeum to przestrzeń uczestnictwa i źródło wiedzy, wyrównujące możliwości dostępu do kultury, demokratyczne i otwarte. Co to znaczy, że muzeum jest wspólne? Odnosimy się do wspólnoty jako podstawy budowy muzeum. Ta humanistyczna idea określa nasze kierunki programowe i taktyki działania. Muzeum wspólnoty. Wspólnoty tworzącej, wspólnoty artystów, badaczy, mieszkańców, wspólnoty sąsiedzkiej. Interesuje nas odnawianie znaczeń sztuki w jej wymiarze współczesnym i historycznym. Sięganie do rezerwuaru historii w jej różnorodności.

Naszym celem jest skonfrontowanie tradycyjnie elitarnej wizji muzeum jako instytucji z NOMUS jako miejscem otwartym i zrozumiałym, skupionym na uczestnictwie, przekazie wiedzy, wytwarzaniu nowych idei i wspólnym eksperymentowaniu. Interesuje nas wyjście poza zhierarchizowaną i wyłącznie zachodnią koncepcję sztuki i jej historii oraz poszukiwanie ciekawych metodologii także poza europejskim czy szerzej zachodnim modelem. Będziemy poddawać analizie nie tylko CO, ale przede wszystkim JAK pokazujemy, badamy i opisujemy. Muzeum nie jest już bowiem jedynie przestrzenią reprezentacji, ale przede wszystkim krytycznej interpretacji.

Nasza uwaga skupiać się będzie także na zespołowej krytycznej analizie posiadanych już zasobów. Na wyprowadzaniu z nich nieoczywistych narracji i wątków. Uzupełniania braków w tych opowieściach. Interesuje nas rozbudowa zasobów zarówno o wartościowe zjawiska sceny lokalnej i krajowej, ale też takie zjawiska w sztuce międzynarodowej, które są istotne z perspektywy idei naszego muzeum, odzwierciedlają przyjęte wartości i budują wartościowy kontekst dla osiągnięć sceny lokalnej.

Stawiamy przed sobą zadanie stworzenia wnikliwego obrazu sztuki w Trójmieście uwzględniającego nie tylko sztuki wizualne, ale także teatr, muzykę, fotografię, filmy, niszowe wydawnictwa i ruchy artystyczno-społeczne. Muzeum jest NOWE, bo zbiera nie tylko sztukę, ale i jej konteksty.

Mamy więc na celu wypracowanie muzeum adekwatnego do współczesnej roli sztuki i dzisiejszego stosunku do zasobów muzealnych oraz potrzeb odbiorców. NOMUS będzie przepracowywać ugruntowane, indywidualistyczne koncepcje artysty i przeciwstawne im, zaangażowane i wspólnotowe koncepcje sztuki, w odniesieniu do innych, także niezachodnich modeli. Podobnie jak nie ma jednego kanonu sztuki tak nie ma jednego adresata sztuki. Poszukujemy więc kontaktu z różnorodnymi publicznościami sięgając po zróżnicowane formy spotkania.

Będziemy: Pisać, czytać, publikować. Badać i uczyć. Słuchać i patrzeć. Rozpisywać na publikacje i wystawy zapomniane narracje. Wydobywać niedoreprezentowane zjawiska w nowej ramie interpretacyjnej. Będziemy walczyć o zapewnienie warunków dokumentowania historii trójmiejskiej sceny artystycznej. Dlatego też NOMUS skupiać będzie się na przyjmowaniu do zbiorów archiwów artystów i dokumentacji działań efemerycznych oraz miejsc sztuki.

Profesor Piotr Piotrowski próbował przed kilkoma laty zrealizować ideę muzeum krytycznego, wywiedzioną z metodologii krytycznej historii sztuki. Z koncepcji tej chcielibyśmy wziąć postawę zaangażowania, świadomego uczestnictwa w debacie publicznej oraz wyjście poza myślenie kanoniczne i poddane scentralizowanym geografiom sztuki. Taka historia i geografia sztuki nie są już możliwe, a naszym zadaniem jest szukać nowych nieoczywistych rozwiązań, aby odkrywać nowe znaczenia zakodowane w sztuce. Jednakże odrzucamy z koncepcji Piotrowskiego mało efektywną wizję demokracji jako niekończącego się sporu i konfrontacji. Nie spór a negocjacja wydają się być najbardziej wartościowymi w budowaniu historii sztuki na Pomorzu i w budowaniu Nowego Muzeum Sztuki.

NOMUS będzie także przyglądać się profilom kolekcji sztuki i innych zbiorów a także samej idei kolekcjonerstwa. Przedstawiać publiczności postawy kuratorskie i instytucjonalne wobec metod i strategii ich pokazu. Częścią zadania będzie wyjście poza sferę wyłącznie wizualną, dokumentowanie dźwiękowych, ruchowych i performatywnych projektów oddziałujących na widza głębiej, niż sam wizualny komunikat.

NOMUS będzie także wspierać rolę sztuki w rewitalizacji terenów postoczniowych oraz sprzyjać ochronie industrialnego dziedzictwa stoczni poprzez działanie w zrewaloryzowanych zabytkowych budynkach poprzemysłowych. Podejmować krytyczne rozważanie sytuacji powstania muzeum jako końcowego efektu procesów deindustrializacyjnych i gentryfikacyjnych i ich konsekwencji. Działać narzędziami dostępnymi muzeom na rzecz minimalizacji skutków społecznych tego zjawiska. W celu przeciwdziałania rozmaitym formom wykluczenia będziemy generować płaszczyzny spotkania i dialogu ponad różnicami i wobec nich.

Jednym z ważnych zadań nowego muzeum jest generowanie wspólnoty, która przekracza ograniczenia o charakterze klasowym, kulturowym i ekonomicznym. Będziemy skupiać się na wskazywaniu tego co wspólne a nie rozłączne. Naszym celem jest kształtowanie i wspieranie kulturowych i humanistycznych aspiracji Gdańszczan i Pomorzan. Stanowić platformę dostarczającą współczesnych, wizualnych i performatywnych narzędzi dla rozumienie świata, w którym żyjemy.

To po to, mamy NOMUSA!

Aneta Szyłak